Jąkanie jest zaburzeniem komunikacji, które utrudnia płynne mówienie. Jego objawami są: powtarzanie całych słów lub pojedynczych sylab, przedłużanie lub blokowanie dźwięków, wzmożenie napięcia twarzy, współruchy, zakłócenie oddychania oraz zaburzenia tempa mówienia. Przez okres jąkania, trwający 6 miesięcy lub dłużej, przechodzi około 5% ogółu dzieci. Jąkanie przeważnie pojawia się między 2. a 6. rokiem życia. U części dzieci objawy jąkania ustępują samoistnie jeszcze przed rozpoczęciem nauki szkolnej, natomiast dla około 1% staje się to długoterminową trudnością. Przyczyny jąkania się są wypadkową czynników fizjologicznych i lingwistycznych oraz psychologicznych i środowiskowych. Dzieci borykające się z zaburzeniami mowy zwykle poddawane są procesowi terapeutycznemu, którego celem jest m.in. nauka strategii upłynniających mowę.

Dlaczego uczeń jąkający się potrzebuje wsparcia?

Trudności w komunikowaniu się zwykle widoczne są dla otoczenia już na pierwszy rzut oka, stąd też nie pozostają one bez wpływu na kształtowanie się postaw komunikacyjnych u jąkającego się dziecka. Często rzutują one na osiągnięcia szkolne i funkcjonowanie społeczne. Jąkający się uczeń może niechętnie zgłaszać się do odpowiedzi ustnych oraz czytania na głos. Trudnością mogą być dla niego również rozmowy z rówieśnikami. Dlatego właśnie tak istotne jest, aby uczeń jąkający się otrzymywał wsparcie w środowisku szkolnym.

Praktyczne wskazówki dla nauczycieli

Jako nauczyciel powinieneś stanowić wzór dobrego mówcy, a Twoja postawa powinna wyrażać akceptację i wsparcie mowy dziecka. Poniżej zebraliśmy kilkanaście praktycznych wskazówek, które pomogą Ci wspierać ucznia jąkającego się.

• Mów spokojnie i powoli, ucz dzieci w klasie mówienia po kolei, bez pośpiechu.
• Nie przerywaj wypowiedzi uczniowi jąkającemu się, nie dopowiadaj za niego słów, czy tym bardziej całych zdań.
• Nie okazuj jąkającemu się uczniowi zniecierpliwienia.
• Spróbuj redukować napięcie w mowie jąkającego się ucznia poprzez stosowanie kilkusekundowych przerw między jego a własną wypowiedzią.
• Skupiaj się na tym, co dziecko ma do powiedzenia, a nie na sposobie mówienia.
• Wyrażaj aprobatę poprzez stosowanie form komunikacji niewerbalnej, np. gestu przytakiwania głową.
• Nie przypominaj dziecku o stosowaniu technik upłynniających mówienie, chyba że poprosiło o to ono samo lub zrobił to logopeda.
• Ułatwiaj dziecku wypowiadanie się poprzez przygotowanie z nim planu obejmującego m.in. czas wypowiedzi (mierzony lub nie), ilość słuchaczy (cała klasa, mniejsza grupa) oraz kolejność zabierania głosu – w pierwszej kolejności, w środku, na końcu.
• W razie potrzeby zaproponuj wcześniejsze przećwiczenie prezentacji np. z logopedą lub kolegą z klasy.
• Zachęcaj do zabierania głosu na forum klasy.
• Rozmawiaj z innymi uczniami w klasie na temat problemów z płynną mową. Możesz przygotować prezentację na ten temat.
• Traktuj jąkające się dziecko, które przeszkadza klasie, w taki sam sposób, w jaki traktujesz resztę uczniów.
• Dokuczanie jąkającemu się dziecku również traktuj tak, jak dokuczanie wszystkim innym uczniom.

Podsumowanie

Jąkanie, będące zaburzeniem komunikacji, może wpływać na osiągnięcia szkolne i funkcjonowanie społeczne uczniów. Przyjęcie postawy akceptacji i traktowanie jąkającego się ucznia na równi z resztą klasy jest fundamentem wsparcia, jakie nauczyciel powinien zapewniać uczniowi borykającemu się z zaburzeniami mowy. Ogromnym wsparciem dla ucznia jąkającego się będzie ponadto nieprzerywanie mu wypowiedzi, stosowanie pauz między jego wypowiedzią a wypowiedzią nauczyciela, skupianie się na treści wypowiedzi, a nie na sposobie mówienia oraz zachęcanie do wypowiadania się na forum klasy.