W kontaktach z osobami z niepełnosprawnościami wielu ludzi odczuwa niepewność. Obawiamy się, że nieświadomie kogoś urazimy lub popełnimy nietakt. Warto jednak wiedzieć, że budowanie relacji z osobami z niepełnosprawnościami nie wymaga nadzwyczajnych umiejętności. Ich podstawą powinny być empatia oraz szacunek. Niepełnosprawność jest tylko jedną z wielu cech danej osoby i nie powinna determinować naszego stosunku do niej. W Polsce żyje ponad 5 milionów osób z różnymi rodzajami i stopniami niepełnosprawności. To ludzie, którzy tak jak wszyscy inni, mają swoje marzenia, pasje, rodziny i problemy. Znajomość podstawowych zasad savoir-vivre może pomóc w lepszej komunikacji, a osobom z niepełnosprawnościami pozwala poczuć się akceptowanymi i docenianymi.
Zasady ogólne
- Zapytaj, zanim pomożesz. Nie każda osoba potrzebuje pomocy. Zanim zainterweniujesz, upewnij się, czy Twoje wsparcie jest potrzebne.
- Szanuj przestrzeń osobistą. Sprzęt rehabilitacyjny, taki jak wózek, kule czy laski to przedłużenie ciała danej osoby. Nie dotykaj ich bez zgody.
- Zawsze zwracaj się bezpośrednio. Rozmawiaj z osobą z niepełnosprawnością, a nie z jej opiekunem czy tłumaczem.
- Nie rób założeń. Nie decyduj, co dana osoba może lub powinna zrobić. Pozwól jej samodzielnie określić swoje możliwości.
- Szanuj niezależność. Osoby z niepełnosprawnościami to dorośli ludzie, którzy mogą być niezależni. Twoja pomoc powinna być oferowana tylko w razie potrzeby.
- Rozmawiaj otwarcie, ale z wyczuciem. Niepełnosprawność to dla wielu osób część codziennego życia, ale nie przekraczaj granic prywatności.
- Dbaj o integrację społeczną. Wykluczanie z aktywności, np. firmowych spotkań czy wyjść integracyjnych, nie powinno mieć miejsca.
Osoby poruszające się na wózku
Osoby korzystające z wózków mogą mieć różne stopnie mobilności. Należy unikać dotykania wózka bez zgody, a rozmowy prowadzić w sposób komfortowy dla obu stron – najlepiej na tej samej wysokości. Jeśli proponujesz pomoc, np. w pokonaniu przeszkody, zapytaj najpierw, jak to zrobić.
Osoby niewidome i słabowidzące
Osoby z dysfunkcją wzroku często doskonale radzą sobie z nawigacją, korzystając z białej laski lub psa przewodnika. Proponując pomoc, przedstaw się i zaproponuj swoje ramię. Unikaj opisywania otoczenia w sposób wymagający widzenia – zamiast „tam za tym sklepem” lepiej powiedzieć: „20 metrów prosto, potem w prawo”.
Osoby niesłyszące i niedosłyszące
Podczas rozmowy z osobą niesłyszącą utrzymuj kontakt wzrokowy. Jeśli korzysta z tłumacza języka migowego, zwracaj się bezpośrednio do niej. Warto upewnić się, jaką formę komunikacji preferuje – czytanie z ruchu warg, pisanie czy język migowy.
Osoby z niepełnosprawnością intelektualną
Osoby z niepełnosprawnością intelektualną mogą potrzebować więcej czasu na zrozumienie i adaptację do nowych sytuacji. Stosuj proste i jasne komunikaty. Unikaj dziecinnego języka oraz nadmiernego spoufalania się.
Osoby z niewidocznymi niepełnosprawnościami
Niepełnosprawności takie jak choroby przewlekłe, zaburzenia psychiczne czy trudności poznawcze mogą być niewidoczne na pierwszy rzut oka. Najważniejsze jest nieocenianie i wsłuchiwanie się w potrzeby takich osób.
Podsumowanie
Szacunek i empatia to fundamenty właściwego zachowania wobec osób z niepełnosprawnościami. Traktujmy każdego indywidualnie, pamiętając, że niepełnosprawność nie definiuje człowieka. Dzięki przestrzeganiu zasad savoir-vivre możemy nie tylko uniknąć nieświadomego nietaktu, ale także budować atmosferę wzajemnego zrozumienia i akceptacji. Każdy z nas może przyczynić się do tego, aby osoby z niepełnosprawnością czuły się pełnoprawnymi członkami społeczeństwa. To nie wielkie gesty, ale codzienne drobne działania i życzliwość tworzą środowisko, w którym wszyscy są sobie równi.