Edukacja włączająca to nowoczesne podejście do edukacji, oparte na wartościach takich jak równość, życzliwość i zrozumienie oraz szacunek dla różnorodności. Priorytetem jest w tym przypadku dążenie do zapewnienia wszystkim uczniom równego dostępu i takich samych szans w procesie nauczania. Edukacja włączająca zakłada dostosowanie procesu edukacyjnego w taki sposób, aby uwzględniał on zróżnicowane potrzeby wszystkich uczniów, niezależnie od ich stanu zdrowia, pochodzenia, statusu materialnego czy wyznania. Ma dać ona dzieciom szansę wzrastania i rozwijania się w bogatym kulturowo i zróżnicowanym środowisku. Edukacja włączająca (inkluzyjna) to jeden z ważniejszych obecnie kierunków polityki edukacyjnej na całym świecie. Również w naszym kraju podejmowane są liczne działania zmierzające do zapewnienia wszystkim uczniom równych szans w procesie nauczania.

Równość szans

Równe szanse osób z niepełnosprawnościami w dostępie do edukacji gwarantują akty prawa międzynarodowego i krajowego. Art. 70 ust. 1 i 4 Konstytucji RP mówią, że „każdy ma prawo do nauki” oraz „władze publiczne zapewniają obywatelom powszechny i równy dostęp do wykształcenia”. Zapewnienie równych szans obejmuje przede wszystkim wyeliminowanie barier architektonicznych w budynkach placówek oświatowych, zagwarantowanie swobodnego dostępu do podręczników i materiałów dydaktycznych w formatach dopasowanych do specjalnych potrzeb uczniów z różnego rodzaju dysfunkcjami. Szerzej jest to zestaw działań, którego celem jest umożliwienie uczniom ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi kształcenie w powszechnym systemie edukacji.

Różnorodność w szkole

Edukacja włączająca polega na tym, że różni i zróżnicowani pod względem potrzeb uczniowie uczą się w tej samej szkole i klasie. W edukacji włączającej ogromny nacisk kładzie się na różnorodność uczniów i wyjątkowy wkład, jaki każde dziecko wnosi do klasy. Różnorodność to naturalna cecha każdego społeczeństwa, która znajduje odzwierciedlenie w środowisku szkolnym. Ogólnie rzecz ujmując, są to wszelkie czynniki sprawiające, że uczniowie różnią się od siebie. Chodzi tutaj zatem o rasę, pochodzenie etniczne, płeć, zdolności, stan zdrowia, status społeczny czy przekonania religijne. To ważne, aby wspierać różnorodność w środowisku szkolnym, przede wszystkim dlatego, żeby przygotować młodych ludzi do wejścia na rynek pracy, który również nie jest jednorodny.

Jak możesz promować różnorodność w klasie?

• Zmień sposób opowiadanie historii – jako nauczyciel powinieneś zwracać uwagę na to, kto jest bohaterem opowiadanych przez Ciebie historii i anegdot. Jeśli głosem, który opowiada, jest zawsze bohater tej samej płci, rasy, o tym samym statusie materialnym i sprawny zdrowotnie, w kwestii promowania różnorodności w Twojej szkole jest jeszcze wiele do zrobienia.
• Mów o różnorodności – jako nauczyciel lub dyrektor szkoły nie utrwalaj istniejących stereotypów (np. na temat niepełnosprawności) i promuj pozytywne nastawienie mimo różnic. Dbaj o to, by uczniowie, którzy otrzymują od szkoły wsparcie (np. w postaci bezpłatnych obiadów), czuli się traktowani na równi z tymi, którzy nie są taką pomocą objęci.
• Dbaj o różnorodność grona pedagogicznego – jako dyrektor szkoły masz obowiązek zatrudnienia najlepszego pod względem kwalifikacji kandydata na stanowisko nauczyciela, jednak nie wolno Ci dyskryminować kandydatów ze względu na ich płeć, pochodzenie lub stan zdrowia.

Podsumowanie

Edukacji włączająca opiera się na wartościach takich jak równość i szacunek dla różnorodności. To podejście wymaga dostosowania procesu edukacyjnego do zróżnicowanych potrzeb uczniów, niezależnie od stanu ich zdrowia, pochodzenia czy zdolności. Równość szans obejmuje eliminację barier architektonicznych i zapewnienie dostępu do materiałów edukacyjnych dla uczniów z różnymi dysfunkcjami. Różnorodność w edukacji oznacza akceptację i wsparcie dla różnic, takich jak np. niepełnosprawności, przygotowując uczniów do funkcjonowania w ramach rynku pracy.