Proces edukacji osób z niepełnosprawnościami powinien łączyć w sobie zarówno przyswajanie umiejętności praktycznych, jak i rozwój kompetencji miękkich. Dlatego w toku nauczania nie może zabraknąć zajęć artystycznych, wykraczających poza klasyczne kształtowanie zdolności plastycznych czy wokalnych. Wielowymiarowa edukacja artystyczna to skuteczne narzędzie w rękach pedagogów, które, umiejętnie wykorzystane, potrafi zapewnić doskonałe efekty. W czym tkwi jego potencjał?
Edukacja artystyczna a kształtowanie kompetencji miękkich
Edukacja artystyczna w sposób naturalny kształtuje w uczniach z niepełnosprawnościami szereg istotnych kompetencji miękkich. Należą do nich przede wszystkim:
- kreatywne myślenie
Możliwość tworzenia własnych „dzieł sztuki” czy uwolnienia ekspresji artystycznej na scenie w postaci tańca lub gry aktorskiej pobudza wyobraźnię. Takie formy aktywności umacniają również poczucie sprawstwa i zachęcają do poznawania świata i siebie w nieszablonowy sposób.
- zdolności komunikacyjne
Nierzadko uczniowie z niepełnosprawnościami mają trudności z nawiązywaniem kontaktu z otoczeniem. Prowadzi to do poczucia alienacji, zaniżenia poczucia własnej wartości oraz ograniczenia możliwości pełnego uczestnictwa w życiu społecznym i szkolnym. Edukacja artystyczna daje możliwość wyrażania emocji i myśli w sposób niewerbalny.
- umiejętność pracy w grupie
Współpraca, rozdzielanie i podejmowanie się konkretnych zadań, dyskutowanie i uwzględnianie perspektywy innych to elementy niezbędne do pracy w zespole. Rozwijają je różne formy artystyczne, takie jak teatr, orkiestra czy grupy taneczne. Wszystkie one wzmacniają także empatię i zrozumienie emocji.
Poza wyżej wymienionymi edukacja artystyczna kształtuje u uczniów z niepełnosprawnościami inne istotne kompetencje, do których należą rozwiązywanie problemów, krytyczne myślenie, wytrwałość oraz zarządzanie czasem.
Dopasowanie form pracy do potrzeb uczniów
Wdrażanie elementów edukacji artystycznej w zajęcia z osobami z niepełnosprawnościami wymaga elastycznego, indywidualnego i kreatywnego podejścia. Konieczne jest uwzględnienie specyficznych potrzeb, możliwości i zainteresowań każdego ucznia. Kluczową rolę odgrywa zatem umiejętne dopasowanie form i metod pracy, by były one dostępne, angażujące i wspierające rozwój.
Jest to możliwe m.in. dzięki stosowaniu się do poniższych wskazówek:
- Dobrze poznaj uczestników zajęć, nie tylko ich trudności, ale i mocne strony.
- Ustal indywidualne cele edukacyjne poprzez określenie obszarów rozwoju, które wymagają wsparcia.
- Pomoce dydaktyczne dobieraj w oparciu o specjalne potrzeby uczniów.
- W zależności od możliwości uczestników zajęć oferuj im zróżnicowane formy ekspresji (np. rękodzieło, fotografię, teatr).
Edukacji artystycznej nie należy traktować jedynie jako dodatek do tradycyjnego nauczania. Warto uświadomić sobie, że stanowi ona nierozerwalny, ale i kluczowy element procesu nauczania osób z niepełnosprawnością. Angażowanie zmysłów, stwarzanie możliwości ekspresji i rozwijanie kreatywności wspiera ich wszechstronny rozwój, wzmacnia poczucie własnej wartości i ułatwia integrację społeczną.