Uczeń słabowidzący z powodu różnych schorzeń traci zdolność widzenia. Mogą temu towarzyszyć takie dolegliwości jak brak ostrości widzenia, ślepota zmierzchowa, widzenie tunelowe czy silny światłowstręt. Funkcjonalna definicja osoby słabowidzącej wskazuje na konkretne cechy tj.: trudności z wykonywaniem czynności wzrokowych mimo używania okularów korekcyjnych, konieczność korzystania z metod kompensacyjnych oraz dostosowania otoczenia fizycznego.
Według danych GUS w Polsce żyje około 1,8 miliona osób z dysfunkcją wzroku. W artykule opiszemy, jakie kroki mogą podjąć nauczyciele, aby skutecznie wspierać uczniów słabowidzących. Skupimy się na praktycznych rozwiązaniach i narzędziach, które mogą ułatwić tym uczniom naukę w szkole ogólnodostępnej.
Jakie trudności w nauce napotykają dzieci słabowidzące?
Oto niektóre z wyzwań, z którymi mierzą się dzieci słabowidzące w środowisku szkolnym:
- Niechęć do zadań wymagających intensywnego wysiłku wzrokowego i szybkie męczenie się w trakcie ich wykonywania.
- Trudności w wychwytywaniu ważnych bodźców wzrokowych.
- Zaburzona orientacja przestrzenna.
- Nieprawidłowe postrzeganie relacji przestrzeni i głębi.
- Problemy z trwałym zapamiętywaniem obrazów, liter i cyfr.
- Przestawianie liter, mylenie podobnych kształtów oraz wyrazów, co może im utrudniać czytanie i pisanie.
- Nieprawidłowa technika i wolniejsze tempo czytania.
- Trudności z rozumieniem całości tekstu, wynikające z koncentracji na pojedynczych wyrazach lub zdaniach.
- Problemy z czytaniem obszernych tekstów.
- Trudności w pisaniu, wynikające z zaburzonej koordynacji wzrokowo-ruchowej.
- Problemy z nawiązywaniem relacji z rówieśnikami.
Jak pracować z uczniem słabowidzącym?
Praca z uczniem słabowidzącym wymaga dostosowania warunków i metod nauczania do jego specyficznych potrzeb i możliwości. Na początku roku szkolnego należy z uczniem ustalić optymalne warunki pracy, w tym odpowiednią moc oświetlenia, wielkość i krój czcionki oraz kontrast. Kluczowe jest również stałe obserwowanie ucznia podczas zajęć, aby móc na bieżąco dostosowywać warunki nauki.
Umiejscowienie w klasie
Właściwe umiejscowienie dziecka z dysfunkcją wzroku w klasie ma ogromne znaczenie. Należy unikać odblasków pojawiających się w pobliżu okna oraz zapewnić odpowiednie oświetlenie, które można w razie potrzeby wzmocnić dodatkową lampką. Uczeń powinien mieć dogodny dostęp do tablicy, najlepiej siedząc z przodu, w środkowej części klasy. Ważne jest również ograniczenie błyszczących powierzchni, które mogą powodować niepożądane odblaski.
Narzędzia i techniki pracy
Pisząc na tablicy, należy używać kredy białej lub żółtej, które są najlepiej widoczne. Ucznia warto zachęcać do korzystania z przyborów pisarskich o ciemnej, równomiernej kresce, takich jak cienkopisy, oraz do używania pomocy optycznych np. lupy, powiększalnika. W razie potrzeby uczeń powinien mieć możliwość odpisywania notatek od kolegi z ławki oraz więcej czasu na przepisywanie z tablicy. Wszelkie materiały tekstowe, takie jak podręczniki, karty pracy i testy sprawdzające wiedzę, powinny być dostępne w wersji powiększonej.
Materiały dydaktyczne
Uczeń słabowidzący powinien mieć możliwość oglądania modeli i przedmiotów z bliska. Ważne jest zwracanie uwagi na szybką męczliwość dziecka, wynikającą z większego wysiłku przy interpretacji bodźców wzrokowych. W takim przypadku warto wydłużyć czas na wykonanie określonych zadań. Dobrą praktyką jest ponadto zapewnienie uczniowi dostępu do lektur w formie książek mówionych.
Komunikacja i wsparcie
Przy demonstracji map, plansz i tablic z rysunkami, schematami i tabelami, należy zwracać uwagę na ich czytelność. Powinny być odpowiedniej wielkości, z wyraźnymi liniami i kontrastem barwnym. Warto również ograniczyć wymagania dotyczące kaligrafii. Dobrze jest pytać ucznia, co widzi, aby sprawdzać trafność jego doznań wzrokowych. Wszystkie instrukcje powinny być przekazywane ustnie, aby uczeń słabowidzący mógł w pełni uczestniczyć w zajęciach.
Podsumowanie
Uczeń słabowidzący napotyka wiele trudności w środowisku szkolnym. Należą do nich, chociażby trudności z koncentracją, zmęczenie przy zadaniach wzrokowych, problemy z orientacją przestrzenną, brak trwałej pamięci wzrokowej oraz trudności w nawiązywaniu kontaktów z rówieśnikami. Aby skutecznie wspierać tych uczniów, nauczyciele powinni dostosować warunki nauki. Współpraca z uczniem, obserwacja jego potrzeb i bieżące dostosowywanie metod nauczania są kluczowe dla jego sukcesu edukacyjnego.