Profesjonalne i metodyczne dbanie o rozwój intelektualny uczniów z niepełnosprawnościami to jedno z kluczowych zadań placówek edukacyjnych. Należy jednak pamiętać, że równie istotne jest wspieranie ich kondycji emocjonalnej. Dzięki niej zdecydowanie sprawniej i efektywniej przebiegać będą bowiem procesy, takie jak zawieranie nowych znajomości w grupie rówieśniczej, kształtowanie poczucia własnej wartości czy radzenie sobie ze stresem i konstruktywną krytyką. Warto mieć świadomość, w jaki sposób, podczas zajęć edukacyjnych, można wspomagać w tym obszarze dzieci i młodzież z różnymi potrzebami.
Czynniki, których nie wolno ignorować
Przyswajanie nowych informacji, odnalezienie się w grupie koleżanek i kolegów, aktywność podczas zajęć – wszystkie te kwestie mogą budzić ogromny lęk wśród uczniów z niepełnosprawnościami. Ogromnym wyzwaniem, któremu trzeba stawić czoła, są zwłaszcza następujące kwestie:
- odczuwanie osamotnienia społecznego
Stereotypy, brak wiedzy i świadomości na temat życia z niepełnosprawnościami czy lęk wobec odmienności sprawiają, że poczucie wykluczenia przybiera na sile i odbiera motywację do działania.
- zaburzenia procesu komunikacji
Niektóre rodzaje niepełnosprawności mają znaczący wpływ na możliwość porozumiewania się z otoczeniem. Próby kontaktu zarówno z rówieśnikami, jak i z nauczycielami, wymagają wtedy od każdej ze stron ogromnych zasobów zrozumienia i cierpliwości.
- brak pedagogicznego podejścia
Obsadzanie dziecka w roli obserwatora w momencie wykonywania przez grupę aktywności, w których ono nie może uczestniczyć, potęguje zaburzenie poczucia przynależności do grupy. Brak indywidualnego podejścia i alternatywnych rozwiązań potrafi wywołać ogromny dyskomfort.
Przy umiejętnym wsparciu emocjonalnym otoczenia uczniowie z niepełnosprawnościami są w stanie otworzyć się, zaangażować, pokazać swój potencjał i zintegrować z grupą. Dzięki odpowiednio dobranym i wdrażanym przez nauczycieli metodom szkoła staje się przyjazną przestrzenią rozwoju nie tylko w obszarze edukacyjnym, ale i społecznym.
Emocjonalne wsparcie za pomocą dobrych praktyk
Stałe udzielanie wsparcia emocjonalnego wszystkim uczniom, także tym ze szczególnymi potrzebami, wymaga od nauczycieli i opiekunów wielopłaszczyznowej perspektywy. Dobór odpowiednich koncepcji wychowawczych i poszczególnych strategii powinien być modyfikowany w miarę poznawania potencjału grupy. Ponadto ważne, aby działały one zarówno w pracy z całą klasą, jak i indywidualnie. Istnieje szereg inkluzywnych praktyk, które zapobiegają poczuciu alienacji i wspierają proces integracji grupy. Przede wszystkim pozwalają one odczuć, że środowisko szkolne aktywnie towarzyszy w rozwoju emocjonalnym i nie pozostawia uczniów samych z ich zmaganiami.
Warto poznać kilka sprawdzonych rozwiązań, które ułatwiają pracę z podopiecznymi oraz utrwalą w ich światopoglądzie przekonanie, że środowisko szkolne jest pełne zrozumienia, akceptacji i gotowości do pomocy.
Ekspresja, czyli wyrażanie emocji poprzez własną twórczość
Zajęcia, podczas których uczniowie poznają różne formy sztuki, są nierzadko doskonałym wstępem do dialogu na temat codziennych odczuć i oswajania się z nimi. Prace plastyczne, gra na instrumencie, pisanie poezji czy prowadzenie dziennika to aktywności wspierające budowanie samoświadomości emocjonalnej.
Czas na indywidualne i grupowe rozmowy
Rola rozmowy w procesie wsparcia emocjonalnego oraz rozwoju jest nie do przecenienia. O regularne nawiązywanie dialogu dbać powinni przede wszystkim wychowawcy, poruszając przy okazji tematy takie jak radzenie sobie ze stresem, akceptacja różnorodności, asertywność czy kształtowanie poczucia własnej wartości.
Świętowanie sukcesów
Nawet te z pozoru zupełnie błahe osiągnięcia godne są celebrowania. Dzięki nabyciu umiejętności cieszenia się z drobnych sukcesów, wzrasta poziom codziennej motywacji. Umacnia się także poczucie własnej wartości, a co za tym idzie, nawiązywanie relacji rówieśniczych przychodzi z większą łatwością. Nastawienie do nauki także zmienia się na pozytywne.
Wdrażanie różnorodnych metod wsparcia emocjonalnego pozwala stworzyć środowisko, w którym każdy uczeń czuje się akceptowany i bezpieczny. Ważne, aby dobór strategii i poruszanych tematów był dostosowany do możliwości grupy, ich potrzeb oraz specyfiki funkcjonowania społecznego. Nie wolno także zapominać o stałej współpracy placówki edukacyjnej z opiekunami dziecka, aby byli oni na bieżąco z jego postępami, jak również pojawiającymi się trudnościami.