Osobom niepełnosprawnym przysługuje takie samo prawo dostępu do kultury, jak tym bez ograniczeń zdrowotnych. Powinny one mieć możliwość wyjścia do kina nie tylko na wybrane seanse. Dlatego na dostępność kina warto spojrzeć z kilku perspektyw.
Po pierwsze, to możliwość dostania się i poruszania po budynku. Po drugie, dotyczy ona samych seansów filmowych. W tym przypadku obejmuje udogodnienia takie jak audiodeskrypcja czy napisy dla osób z dysfunkcjami słuchu.
Bariery w odbiorze seansów filmowych
Rodzaj niepełnosprawności często determinuje specyficzne trudności w korzystaniu z oferty kinowej. Osoby z niepełnosprawnością ruchową mają problem z dostępem do samego budynku. Brak wind, podjazdów czy odpowiednio szerokich drzwi może uniemożliwić im wejście na salę kinową. W przypadku osób z niepełnosprawnością wzrokową główną barierą jest niemożność zobaczenia obrazu lub odczytania napisów. Rozwiązaniem tego problemu jest audiodeskrypcja, która opisuje wizualne aspekty filmu. Osoby z niepełnosprawnością słuchową z kolei nie mogą korzystać z warstwy dźwiękowej filmu. Odpowiedzią na ich potrzeby są napisy.
Wyzwania dla instytucji i twórców kina
Z uwagi na fakt, że dotychczas nie wyznaczono instytucji państwowej, której zadaniem byłoby sprawowanie nadzoru nad dostępnością kina, podejmowane działania są często niespójne i niewystarczające. Problemem jest także brak powszechnego dostępu do informacji o seansach, które dostosowano z myślą o osobach z niepełnosprawnościami. Osoby te nierzadko nie mają dostępu do technologii, które umożliwiłyby im odbiór filmu, lub nie wiedzą, jak z nich korzystać. Dodatkowo audiodeskrypcja często pojawia się ze znacznym opóźnieniem w stosunku do premiery filmu, a zasoby starszych produkcji w nią wyposażonych są mocno ograniczone.
Aplikacja „Kino Dostępne”
Aplikacja „Kino Dostępne” jest praktycznym narzędziem zwiększającym dostępność filmów dla osób z dysfunkcją wzroku oraz mających trudności z czytaniem napisów. Aplikację można pobrać za darmo z Google Play lub App Store. Pozwala ona na oglądanie filmów z audiodeskrypcją, gdzie lektor czyta zarówno dialogi, jak i opisuje sytuację na ekranie. Umożliwia także korzystanie z dźwiękowej wersji napisów.
Udogodnienia sieci kinowych
Sieci kinowe również wprowadzają pewne udogodnienia. Multikino oferuje możliwość przebywania opiekuna na sali kinowej w ramach biletu nabytego przez osobę z niepełnosprawnością. Dotyczy to przypadków, gdy niepełnosprawność znacznie utrudnia samodzielne poruszanie się lub funkcjonowanie w kinie, także w przypadku niepełnosprawności innej niż ruchowa. W takiej sytuacji opiekunowi wydawane jest zaproszenie, na podstawie okazanej legitymacji osoby niepełnosprawnej. Multikino zezwala także na wprowadzanie psów asystujących, zgodnie z przepisami prawa, pod warunkiem posiadania odpowiedniego certyfikatu i zaświadczeń o szczepieniach.
Cinema City natomiast, wraz z Autypilot – podróże w świat dzieci z autyzmem i Fundacją Pomoc Autyzm, jest współorganizatorem programu „KINO PRZYJAZNE SENSORYCZNIE”. Od 27 stycznia 2018 roku Cinema City organizuje cykliczne projekcje, które pozwalają dzieciom, rodzicom, młodzieży i dorosłym z autyzmem cieszyć się filmami. Te przyjazne sensorycznie pokazy uwzględniają specyficzne trudności osób ze spektrum autyzmu, zapewniając odpowiednie warunki na sali. Odbywają się rano, światła są przygaszone, a dźwięk jest cichszy niż zwykle. Nie ma zasady całkowitej ciszy na widowni, a sala jest wypełniona częściowo. Opiekunowie nie ponoszą opłat za wejście.
Projekt „Kino bez barier”
Warto zwrócić uwagę na inicjatywę „Kino bez barier”. Projekt ten realizuje dostępne pokazy filmowe od 2022 roku w Kinie Pałacowym w Poznaniu, a od 2023 roku również w Kinie Echo w Jarocinie i w Kinie Nowe Horyzonty we Wrocławiu. Prezentowane filmy są zaopatrzone w audiodeskrypcję i napisy dla osób z dysfunkcją słuchu, a także tłumaczenie na polski język migowy. Co ważne, do sal we wszystkich trzech kinach można dostać się na wózku, a wewnątrz zamontowano pętle indukcyjne.
Podsumowanie
Dostępność kin i kinematografii dla osób ze szczególnymi potrzebami wymaga skoordynowanych działań. Nadal wiele jest do zrobienia, aby każda osoba, niezależnie od wieku i ograniczeń zdrowotnych, mogła w pełni korzystać z oferty kinowej. Wyzwaniami pozostają między innymi niekompletne informacje o dostępnych seansach, ograniczone zasoby filmów z audiodeskrypcją oraz brak spójnych regulacji prawnych. Nadzieją na poprawę sytuacji są np.: aplikacja „Kino Dostępne”, programy dużych sieci kinowych czy projekty takie jak „Kino bez barier”. Wchodzące w życie przepisy Aktu o Dostępności również mogą przyczynić się do systemowych zmian i zapewnienia równych szans w dostępie do kultury.