Wraz z rosnącą liczbą imigrantów i uchodźców w Polsce, konieczne staje się wsparcie w procesie integracji dzieci i młodzieży objętych obowiązkiem szkolnym w nowym środowisku edukacyjnym. Jednym z narzędzi, które ma pomóc w tym procesie, jest asystent międzykulturowy. Nowe przepisy, obowiązujące od 1 września 2024 roku, formalizują tę rolę w polskim systemie oświaty. Celem asystentów międzykulturowych jest pomoc uczniom cudzoziemskim, którzy wykazują trudności z nauką związane z brakiem lub niewielką znajomością języka polskiego. W artykule omówimy szczegóły funkcjonowania tego zawodu, jego zadania oraz proces wnioskowania o wsparcie asystenta.
Sytuacja uczniów cudzoziemskich
Sytuacja uczniów cudzoziemskich, zwłaszcza tych pochodzących z Ukrainy, stała się wyzwaniem dla polskiego systemu oświaty. Po inwazji Rosji na Ukrainę w 2022 roku liczba ukraińskich dzieci w polskich szkołach znacznie wzrosła. W 2023 roku, według danych Fundacji Centrum Edukacji Obywatelskiej, w polskich szkołach uczyło się ponad 185 tysięcy ukraińskich uczniów. W takiej sytuacji problemem stała się integracja tych dzieci z polskimi rówieśnikami oraz nauka w nowym języku.
Formalizacja zawodu asystenta
Zmiany w ustawie o systemie oświaty dają szkołom możliwość zatrudniania asystentów międzykulturowych. Nowelizacja art. 165 ustawy z dnia 14 grudnia 2016 roku wprowadza możliwość zatrudnienia asystenta, który ma wspierać uczniów niebędących obywatelami polskimi. Zadaniem takiej osoby jest pomoc w kontaktach ze środowiskiem szkolnym oraz współpraca z rodzicami i nauczycielami.
Należy jednak pamiętać, że zatrudnienie asystenta nie jest obowiązkowe – decyzję w tej kwestii podejmuje dyrektor szkoły, zależnie od potrzeb i dostępnych środków. Asystent nie może być zatrudniony w przedszkolach, a jego wsparcie dotyczy jedynie uczniów cudzoziemskich, którzy mają trudności z nauką z powodu braku znajomości języka polskiego.
Zadania asystenta międzykulturowego
Głównym zadaniem pracy asystenta międzykulturowego jest wsparcie uczniów cudzoziemskich w procesie adaptacji do polskiego systemu edukacyjnego. Obejmuje ono pomoc w zrozumieniu materiału dydaktycznego, wyjaśnianie zasad i procedur obowiązujących w szkole oraz wsparcie w nawiązywaniu relacji z rówieśnikami. Asystent pełni także funkcję mediatora pomiędzy uczniami a nauczycielami, tłumacząc nie tylko język, ale i różnice kulturowe.
Asystenci międzykulturowi mają za zadanie również wsparcie rodziców uczniów cudzoziemskich, tłumaczenie podczas spotkań z nauczycielami oraz pomaganie w rozumieniu systemu edukacyjnego w Polsce. Ich praca ma zapobiegać izolacji uczniów cudzoziemców oraz przeciwdziałać wszelkim formom dyskryminacji.
Jak wnioskować o wsparcie asystenta?
Rodzice lub opiekunowie prawni, którzy chcą, aby ich dziecko otrzymało wsparcie asystenta międzykulturowego, powinni złożyć pisemny wniosek (uzasadniony i poparty dowodami) do dyrektora szkoły. W piśmie należy opisać konkretne trudności, z jakimi dziecko się zmaga – np. barierę językową. Dyrektor szkoły, po konsultacji z nauczycielami, może podjąć decyzję o zatrudnieniu asystenta międzykulturowego.
Kto może zostać asystentem?
Aby zostać asystentem międzykulturowym, nie jest wymagane wykształcenie pedagogiczne. Kandydat musi jednak posiadać co najmniej średnie wykształcenie oraz wykazać się biegłą znajomością języka polskiego, by móc skutecznie komunikować się z uczniami i personelem szkoły. Równie istotna jest znajomość języka kraju pochodzenia uczniów oraz tamtejszej kultury. Wymagana jest także niekaralność, potwierdzona zaświadczeniem z Krajowego Rejestru Karnego. Asystentem będzie mogła zostać osoba nieposiadająca obywatelstwa polskiego.
Asystenci międzykulturowi, podobnie jak pomoc nauczyciela, będą zatrudniani na podstawie przepisów o pracownikach samorządowych, a ich warunki pracy oraz wynagrodzenia będą określane na podstawie tych regulacji. Zawód ten nie jest regulowany przez Kartę Nauczyciela, co oznacza, że zasady zatrudnienia różnią się od tych obowiązujących nauczycieli.
Podsumowanie
Zawód asystenta międzykulturowego w polskim systemie oświaty odgrywa istotną rolę w integracji uczniów cudzoziemskich. Wsparcie to jest szczególnie ważne w kontekście napływu uchodźców, zwłaszcza z Ukrainy. Asystenci pomagają uczniom pokonywać bariery językowe i kulturowe, a ich praca przyczynia się do budowania otwartego i przyjaznego środowiska szkolnego.